Đèo Le nằm ở huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam, cách quốc lộ 1A về hướng tây 30km, cách TP Đà Nẵng khoảng 55km. Đèo Le có cảnh trí thiên nhiên khoáng đạt, có suối Nước Mát ngay đỉnh đèo với vài quán gió bán các món ăn chế biến từ gà ta ngon tuyệt.
Các bô lão dưới chân đèo Le cho biết: “Khi xưa, đường sá khó khăn, khách bộ hành phải leo đèo, lội suối… khi leo đến đỉnh thì mệt... le lưỡi nên đèo được đặt tên là đèo Le. Trên đỉnh đèo có một con suối nước trong vắt, mát đến lạnh người, nên cư dân đặt tên là suối Nước Mát…”
Thật vậy, suối Nước Mát tuy không lớn lắm nhưng nước chảy quanh năm bên những tảng đá, đủ mọi hình thù, lớn nhỏ, meo mốc nằm ven suối. Du khách dừng chân ở đây với không khí mát lạnh, dễ chịu. Bạn hãy xuống suối vốc nước lạnh rửa mặt để thấy người khoẻ khoắn, thư thái bội phần, bao nhiêu mệt nhọc đều tan biến.
Ban đầu cũng chỉ là những quán nước bình thường bán cho người dân mỗi khi qua đèo dừng chân, sau đó phục vụ thêm món ăn vừa nhanh mà lại để no lòng người đi đường: gà luộc, cháo gà. Ai ngờ tiếng lành đồn xa, món gà luộc giờ trở thành một món đặc sản không thể thiếu của đèo Le.
Gà luộc ở đây phải là những chú gà ta do chính người dân trong vùng nuôi thả, còn tơ. Gà làm sạch lông, lấy cả lòng ruột rồi rửa sạch bỏ vào nồi nước đang sôi để luộc. Gà chín vớt ra đổ gạo, đậu xanh vào nước luộc gà để có món cháo. Thịt gà có thể xé nhỏ trộn với rau răm, muối tiêu, chanh..., hoặc để nguyên con cho thực khách tự tay xé nhâm nhi thưởng thức. Món cháo được múc ra sau cùng để no lòng sau một chặng đường dài đến với đèo Le. Vị thơm, ngọt của gà quyện với vị cay cay, nồng nồng của rau răm, của ớt rừng giữa một không gian mênh mông lộng gió mát mẻ, bên tai là dòng suối chảy róc rách, càng làm cho bữa ăn thêm thi vị.
Nhiều người sau khi ăn gà ở đây đều thắc mắc tại sao gà đèo Le ngon đến vậy? Có nhiều lời giải thích chuyện này, như khi đi đến đèo Le vừa mệt vừa đói nên ăn thấy ngon miệng, do được thưởng thức gà trong một không gian đầy thi vị bên những người bạn, hay vì gà ở đây từ khâu rửa gà cho đến nước luộc gà đều sử dụng nước suối Nước Mát. Cho dù chưa có lời giải thích chính xác lắm, nhưng phải thừa nhận nếu như mua gà sống (đã làm sạch nhưng chưa luộc) hoặc gà luộc chín rồi đem ra khỏi đèo Le, về nhà hay đến nơi nào khác ăn là không ngon?!
Hãy đến với đèo Le nếu có dịp về với xứ Quảng, biết đâu ngoài việc thưởng thức món gà luộc "có một không hai" này, các bạn sẽ có được những cảm hứng sáng tác giữa một không gian thi vị và ấm áp tình người.